SHPIRTI QË PIKON VESË, LUIGJ ÇEKAJ - nga K. P. Traboini

Shpirti që pikonte vesë - nga K. P. Traboini Sado që ja turbulluan jetën poetit Luigj Çekaj, gjithmonë mbeti i pastër e i kulluar, ndaj aq fort i shkon për shtat shprehja e Friedrich Nietzsches: "Vesa bie mbi bar tamam atëherë kur nata është më e heshtur." SHPIRTI QË PIKONTE VESË… nga KOLEC TRABOINI Jeta e Luigj Çekajt në Shqipëri ka qenë një ofshamë e thellë në kupë të qiellit. E përfytyroj gjithmonë si një njeri që rrezikohej të mbytej e të përpihej nga dallgët mizore të detit. Viktor Hygoi ka një përshkrim tronditës për këtë skenë, rendi a sistemi - ai farë dreqi, që thuhej me demagogji se ishte për ta shpëtuar njeriun- i zgjaste një shkop, e ky shkop, ku varej në fije të perit shpresa e jetës, vetëm se e zhyste më thellë, pa e lënë as të shpëtonte, as të vdiste. E thënë ndryshe- një jetë plot tension e mundime, një torturë që edhe karakterin më të fortë njerëzor do ta thyente. Ase edhe sikur të mos e thyente, e tromakste aq thellë në shpirt sa, tmerri i përjetuar do të linte në mënyrë të pashmangshme gjurmë në psikiken e njeriut për gjithë jetën. Ne themi shpesh se, ani pse tepër vonë, kemi shpëtuar nga një diktaturë, mirëpo harrojmë se kemi kaluar në shtratin e Prokustit, disa fizikisht e disa moralisht e të shumtit në të dyja këto mizori të një shoqërie totalitare. Dolëm të gjymtë, dikush nga trupi e dikush nga shpirti e tmerri i asaj ëndrre hekakeqe, që kurrë nuk mund të na ikë, madje sado larg e sado kohë të kalojë, do të mbetemi gjithsesi peng i një jete të cunguar, apo më keq, të përçudnuar, nëpër të cilën kaloi populli që i përkasim, jo pak, por gjysmë shekulli shtypje e dhune. Luigj Çekaj ishte një fëmijë me shpirt të brishtë, përkundër kësaj dhe një karakter i fortë, si trashëgim i cilësive të banorëve të malësisë së veriut. Ky karakter do të vezullonte kur ende ferishte do të ndodhej në oborrin e Degës së Brendshme në Shkodër, në mes të shumë familjeve që do t’i internonin në Tepelenë për shkaqe biografike. I ndodhur përpara gjeneralit komunist, i cili i stigmatizonte të arratisurit, duke thënë se si i braktisin “armiqtë e popullit" këto fëmijë si trëndafila, vogëlushi malësor nuk ka duruar më dhe në praninë e dhjetëra e dhjetëra njerëzve, ka rrëmbyer një gur të vogël dhe ka qëlluar në drejtim të gjeneralit. Gjenerali ka qeshur, por Luigji i vogël as ka qeshur, as ka qarë. Ai pati guximin për të bërë ata çfarë në atë çast i tha zemra dhe të tjerat nuk kishin më rëndësi. Kjo do të thotë se ai ishte poet që i vogël, ashtu siç do të parathoshte mundimet e tij të ardhshme nën diktaturë. Më pas, kurrkush nuk do t’ia kujtonte atë gur, sepse ai detaj ishte harruar, aq më tepër se gjenerali Hilmi Seiti më pas ka vdekur ( thonë se e kanë helmuar në zyrën e sekretarit të parë të Komitetit të Partisë me kafe), por është vetë Luigji që risjell në travajat e jetës së tij, emocionalisht, përshkruar aq bukur në librin : ”Unë vij nga Shkodra", i cili me shumë se sprovës letrare, siç e ka cilësuar autori, është një dëshmi autentike për fatet njerëzore, për tmerrin e diktaturës, dhunimin e të drejtave, por gjithashtu dalin në pah edhe mirësitë e njerëzve shpirtmëdhenj çfarë sintetizohet në rrëfimet për mjekun Sandër Ashta apo edhe për një ushtarak si Sejdi Miloti, më vonë i vetëvrarë, që i shpëtoi jetën Kol Çekës, babës së Luigjit, i cili nën kërcënimin e ekzekutimit, u largua nga Shqipëria, duke lënë gruan me fëmijë të vegjël. Luigji, duke qenë i biri i një të arratisuri, nuk mund të shkonte shumë kohë e shumë larg pa u ndeshur me barrierën “biri i tradhtarit". I mbrojtur sido kudo nga dajat, të cilët kishin reputacion, ai arrin të gjejë një shteg për të vazhduar studimet për inxhinieri, pa shkëputje nga puna. Por vjen një ditë që farkëtuesit e luftës së klasave e mbërthejnë, e përjashtojnë nga e drejta për të vazhduar studimet e, çfarë ishte më e keqja, edhe nga puna, deri në absurditetin, të dëbohet nga qyteti. Luigj Çekaj gjithë jetën kishte ëndërr të merrej me letërsi. Bota e letrave ku përhumbej orë e ditë të tëra, ishte ai mjedis e ajo hapësirë lirie, ku kurrkush nuk të përbuzte, kurrkush nuk të zbonte si një qen prej shtëpisë tënde e ku e ndjeje veten krejt ndryshe. Ja çfarë do të shkruante për dramën e tij që nuk ish vetëm e tij: Në prill vjen urdhri, përjashtim nga Universiteti! Në maj vjen urdhri tjetër: Të pushohet nga puna! Dhe në qershor i treti: të dëbohet nga qyteti. Kështu që dekanati, shefi kuadrit, policia, Shpirtrat tanë si dreqër i përzinin nga Shqipëria"... Luftoi sa mundi për ta mbrojtur jetën e vet, atë jetë në kushte modeste që ja kafshonin aq ligsht, aq pa mëshirë, luftoi për drejtën për të jetuar i qetë, për të pasur një punë, një shkollë, një shtëpi për vete e familjen e vet, por hienat e diktaturës nuk i ndaheshin. E në një çast të errët, kur ju duk se në ketë botë kishte ardhur fatalisht, sepse përbuzej e dëbohej e tregohej me gishtin e tmerrshëm të luftës së klasave, duke mos parë kurrkund dritë, e kurrkund fije shprese, tenton të ikë nga bota e të gjallëve. Po ja që nuk të lenë të ikësh ata që të duan. Ju gjendën afër e në krah shokët e miqtë, iu gjend një mjek si Sandër Ashta, që jo vetëm e mjekoi por iu bë si vëlla e shkuar vëllait. Për Sandër Ashtën, që tashmë nuk ndodhet ndër të gjallë, pikëllon me vargje nostalgjie Luigj Çekaj, sepse mjeku jo vetëm e kishte shpëtuar, por edhe e kish mësuar ta dojë e të luftojë për jetën. Shkatërrimi i sistemit barbar komunist e çliroi prej makthesh, e, siç do të bënte çdo kush në këtë botë, për të takuar prindin qe i mungoi tërë jetën, Luigj Çekaj kalon shtete pas shtetesh dhe u shfaq në Nju Jork në shkurt 1993. Trokiti në derën e shtëpisë dhe në ballë të saj pa një burrë të plakur, të cilin e përqafoi përmallshëm e aq tronditshëm sa edhe fjalët nuk kishin kuptim. Kol Çekaj ishte martuar në Amerikë. Kishte edhe fëmijë. Vëllain e vet nga baba që ishte rritur e bërë burrë, s’e kishte parë kurrë në jetën e tij Luigj Çekaj. Erdhi një ditë që ai fitoi të drejtën të jetojë në tokën e lirë, erdhi një ditë që solli familjen nga Shqipëria, erdhi një ditë të gëzojë në strehën e vet e me fëmijët e vet si zogj; erdhi një ditë që e ndjeu kënaqësinë që të jep puna në një revistë si “Jeta katolike", erdhi një ditë që ndjeu dhembje për nënën që vdiq larg në Shkodër, erdhi një ditë që t’i gëzohet pasionit të jetës së tij për letërsinë duke venë në dorën e miqve e shokëve librin e tij poetik “Vjeshta në aeroporte", ku kish derdhur tërë ndjenjat e shpirtit të vet, tërë dhimbjen e dashurinë. Më pas do të botonte edhe kujtimet e përshkrimet e jetës së vet në librin “Unë vij nga Shkodra”. Erdhi edhe një ditë tjetër, ashtu si vjen pas ditës nata, pas reve shiu, pas vjeshtës dimri....dhe një aksident në punë, goditje në kokë tek punonte mekanik, do të ishte gati fatale për të… Falë zotit e falë një mjeku shqiptar aq të përkushtuar si Agim Leka, Luigj Çekaj do të vinte sërish në gëzimin e jetës. Veç, ato re të errëta që gjithë jetën ia kishin kërcënuar qiellin, nuk mund të ishin pa një gjurmë, herë - herë edhe dyndeshin përmes subkoshiencës së tij. Ato dilema, ato lodhje, ajo psikikë e vrarë, ato ëndrra të shtypura, ajo jetë e nëpërkëmbur nuk mund të shuheshin krejtësisht. Ashtu sikur ndërrohen stinët që diç lenë pas, ashtu sikurse vjen pranvera e diku, në gji të shkëmbinjve gjen ende borë. Madje nëpër alpe gjen borë edhe në mes të verës. Edhe me jetën njerëzore kështu është. Ne mund që t’i kemi harruar shumë tmerre që kemi kaluar, por ato brenda nesh vegjetojnë si drurët në dimër, e vjen një ditë, që miku ynë i përbashkët Astrit Tota në telefon të më thotë, Luigj Çekaj ka qenë fort i sëmurë. E kur hyj në lidhje me Luigjin të më thotë se qenka e vështirë të shpëtosh nga e keqja që koha vrasëse e prokusteve komuniste na e ka ngjitur, por falë mjekut Graig Kordick dhe kësaj Amerike e hodha të keqen. Pra kishin ikur retë e vranëta nëpër horizonte të tjera, e në ato ditë me vranësina të turbullta Luigji kishte shkruar shumë poezi, një prej të cilave në telefon ma këndoi. Them këndoi sepse vargjet i ka si këngë shpirti, i ka edhe si dramë edhe si lirika dashurie, i ka edhe si bashkëbisedim me miqtë, por edhe si elegji dhembje për ata që nuk janë më. Duke e mbyllur këtë esè, në këto çaste kur ai është kthyer serish nën pushtetin e peizazheve të vranëta përtej xhamave të Pressbyterian Hospital, ku nuk ndalon të shkruaj vargje, rri e mendoj për mikun tim poet e them, sado që ia turbulluan jetën, gjithmonë mbeti i pastër e i kulluar, ndaj aq fort i shkon për shtat shprehja e Friedrich Nietzsches "Vesa bie mbi bar tamam atëherë kur nata është më e heshtur." Gjithë jetën i duroi në heshtje dhembjet poeti Luigj Çekaj, ndaj dhe shpirti i tij gjithherë pikoi vesë... Boston, 13 shtator 2008 (Poeti Luigj Çekaj lindi në vitin 1951 dhe ndërroi jetë në New York më 5 janar 2021)

Mine coins - make money: http://bit.ly/money_crypto

Sado që ja turbulluan jetën poetit Luigj Çekaj, gjithmonë mbeti i pastër e i kulluar, ndaj aq fort i shkon për shtat shprehja e Friedrich Nietzsches: "Vesa bie mbi bar tamam atëherë kur nata është më e heshtur."

SHPIRTI QË PIKONTE VESË…

nga KOLEC TRABOINI

 

Jeta e Luigj Çekajt në Shqipëri ka qenë një ofshamë e thellë në kupë të qiellit. E përfytyroj gjithmonë si një njeri që rrezikohej të mbytej e të përpihej nga dallgët mizore të detit. Viktor Hygoi ka një përshkrim tronditës për këtë skenë, rendi a sistemi - ai farë dreqi, që thuhej me demagogji se ishte për ta shpëtuar njeriun- i zgjaste një shkop, e ky shkop, ku varej në fije të perit shpresa e jetës, vetëm se e zhyste më thellë, pa e lënë as të shpëtonte, as të vdiste. E thënë ndryshe- një jetë plot tension e mundime, një torturë që edhe karakterin më të fortë njerëzor do ta thyente. Ase edhe sikur të mos e thyente, e tromakste aq thellë në shpirt sa, tmerri i përjetuar do të linte në mënyrë të pashmangshme gjurmë në psikiken e njeriut për gjithë jetën. Ne themi shpesh se, ani pse tepër vonë, kemi shpëtuar nga një diktaturë, mirëpo harrojmë se kemi kaluar në shtratin e Prokustit, disa fizikisht e disa moralisht e të shumtit në të dyja këto mizori të një shoqërie totalitare. Dolëm të gjymtë, dikush nga trupi e dikush nga shpirti e tmerri i asaj ëndrre hekakeqe, që kurrë nuk mund të na ikë, madje sado larg e sado kohë të kalojë, do të mbetemi gjithsesi peng i një jete të cunguar, apo më keq, të përçudnuar, nëpër të cilën kaloi populli që i përkasim, jo pak, por gjysmë shekulli shtypje e dhune. Luigj Çekaj ishte një fëmijë me shpirt të brishtë, përkundër kësaj dhe një karakter i fortë, si trashëgim i cilësive të banorëve të malësisë së veriut. Ky karakter do të vezullonte kur ende ferishte do të ndodhej në oborrin e Degës së Brendshme në Shkodër, në mes të shumë familjeve që do t’i internonin në Tepelenë për shkaqe biografike. I ndodhur përpara gjeneralit komunist, i cili i stigmatizonte të arratisurit, duke thënë se si i braktisin “armiqtë e popullit" këto fëmijë si trëndafila, vogëlushi malësor nuk ka duruar më dhe në praninë e dhjetëra e dhjetëra njerëzve, ka rrëmbyer një gur të vogël dhe ka qëlluar në drejtim të gjeneralit. Gjenerali ka qeshur, por Luigji i vogël as ka qeshur, as ka qarë. Ai pati guximin për të bërë ata çfarë në atë çast i tha zemra dhe të tjerat nuk kishin më rëndësi. Kjo do të thotë se ai ishte poet që i vogël, ashtu siç do të parathoshte mundimet e tij të ardhshme nën diktaturë. Më pas, kurrkush nuk do t’ia kujtonte atë gur, sepse ai detaj ishte harruar, aq më tepër se gjenerali Hilmi Seiti më pas ka vdekur ( thonë se e kanë helmuar në zyrën e sekretarit të parë të Komitetit të Partisë me kafe), por është vetë Luigji që risjell në travajat e jetës së tij, emocionalisht, përshkruar aq bukur në librin : ”Unë vij nga Shkodra", i cili me shumë se sprovës letrare, siç e ka cilësuar autori, është një dëshmi autentike për fatet njerëzore, për tmerrin e diktaturës, dhunimin e të drejtave, por gjithashtu dalin në pah edhe mirësitë e njerëzve shpirtmëdhenj çfarë sintetizohet në rrëfimet për mjekun Sandër Ashta apo edhe për një ushtarak si Sejdi Miloti, më vonë i vetëvrarë, që i shpëtoi jetën Kol Çekës, babës së Luigjit, i cili nën kërcënimin e ekzekutimit, u largua nga Shqipëria, duke lënë gruan me fëmijë të vegjël. Luigji, duke qenë i biri i një të arratisuri, nuk mund të shkonte shumë kohë e shumë larg pa u ndeshur me barrierën “biri i tradhtarit". I mbrojtur sido kudo nga dajat, të cilët kishin reputacion, ai arrin të gjejë një shteg për të vazhduar studimet për inxhinieri, pa shkëputje nga puna. Por vjen një ditë që farkëtuesit e luftës së klasave e mbërthejnë, e përjashtojnë nga e drejta për të vazhduar studimet e, çfarë ishte më e keqja, edhe nga puna, deri në absurditetin, të dëbohet nga qyteti. Luigj Çekaj gjithë jetën kishte ëndërr të merrej me letërsi. Bota e letrave ku përhumbej orë e ditë të tëra, ishte ai mjedis e ajo hapësirë lirie, ku kurrkush nuk të përbuzte, kurrkush nuk të zbonte si një qen prej shtëpisë tënde e ku e ndjeje veten krejt ndryshe. Ja çfarë do të shkruante për dramën e tij që nuk ish vetëm e tij: Në prill vjen urdhri, përjashtim nga Universiteti! Në maj vjen urdhri tjetër: Të pushohet nga puna! Dhe në qershor i treti: të dëbohet nga qyteti. Kështu që dekanati, shefi kuadrit, policia, Shpirtrat tanë si dreqër i përzinin nga Shqipëria"... Luftoi sa mundi për ta mbrojtur jetën e vet, atë jetë në kushte modeste që ja kafshonin aq ligsht, aq pa mëshirë, luftoi për drejtën për të jetuar i qetë, për të pasur një punë, një shkollë, një shtëpi për vete e familjen e vet, por hienat e diktaturës nuk i ndaheshin. E në një çast të errët, kur ju duk se në ketë botë kishte ardhur fatalisht, sepse përbuzej e dëbohej e tregohej me gishtin e tmerrshëm të luftës së klasave, duke mos parë kurrkund dritë, e kurrkund fije shprese, tenton të ikë nga bota e të gjallëve. Po ja që nuk të lenë të ikësh ata që të duan. Ju gjendën afër e në krah shokët e miqtë, iu gjend një mjek si Sandër Ashta, që jo vetëm e mjekoi por iu bë si vëlla e shkuar vëllait. Për Sandër Ashtën, që tashmë nuk ndodhet ndër të gjallë, pikëllon me vargje nostalgjie Luigj Çekaj, sepse mjeku jo vetëm e kishte shpëtuar, por edhe e kish mësuar ta dojë e të luftojë për jetën. Shkatërrimi i sistemit barbar komunist e çliroi prej makthesh, e, siç do të bënte çdo kush në këtë botë, për të takuar prindin qe i mungoi tërë jetën, Luigj Çekaj kalon shtete pas shtetesh dhe u shfaq në Nju Jork në shkurt 1993. Trokiti në derën e shtëpisë dhe në ballë të saj pa një burrë të plakur, të cilin e përqafoi përmallshëm e aq tronditshëm sa edhe fjalët nuk kishin kuptim. Kol Çekaj ishte martuar në Amerikë. Kishte edhe fëmijë. Vëllain e vet nga baba që ishte rritur e bërë burrë, s’e kishte parë kurrë në jetën e tij Luigj Çekaj. Erdhi një ditë që ai fitoi të drejtën të jetojë në tokën e lirë, erdhi një ditë që solli familjen nga Shqipëria, erdhi një ditë të gëzojë në strehën e vet e me fëmijët e vet si zogj; erdhi një ditë që e ndjeu kënaqësinë që të jep puna në një revistë si “Jeta katolike", erdhi një ditë që ndjeu dhembje për nënën që vdiq larg në Shkodër, erdhi një ditë që t’i gëzohet pasionit të jetës së tij për letërsinë duke venë në dorën e miqve e shokëve librin e tij poetik “Vjeshta në aeroporte", ku kish derdhur tërë ndjenjat e shpirtit të vet, tërë dhimbjen e dashurinë. Më pas do të botonte edhe kujtimet e përshkrimet e jetës së vet në librin “Unë vij nga Shkodra”. Erdhi edhe një ditë tjetër, ashtu si vjen pas ditës nata, pas reve shiu, pas vjeshtës dimri....dhe një aksident në punë, goditje në kokë tek punonte mekanik, do të ishte gati fatale për të… Falë zotit e falë një mjeku shqiptar aq të përkushtuar si Agim Leka, Luigj Çekaj do të vinte sërish në gëzimin e jetës. Veç, ato re të errëta që gjithë jetën ia kishin kërcënuar qiellin, nuk mund të ishin pa një gjurmë, herë - herë edhe dyndeshin përmes subkoshiencës së tij. Ato dilema, ato lodhje, ajo psikikë e vrarë, ato ëndrra të shtypura, ajo jetë e nëpërkëmbur nuk mund të shuheshin krejtësisht. Ashtu sikur ndërrohen stinët që diç lenë pas, ashtu sikurse vjen pranvera e diku, në gji të shkëmbinjve gjen ende borë. Madje nëpër alpe gjen borë edhe në mes të verës. Edhe me jetën njerëzore kështu është. Ne mund që t’i kemi harruar shumë tmerre që kemi kaluar, por ato brenda nesh vegjetojnë si drurët në dimër, e vjen një ditë, që miku ynë i përbashkët Astrit Tota në telefon të më thotë, Luigj Çekaj ka qenë fort i sëmurë. E kur hyj në lidhje me Luigjin të më thotë se qenka e vështirë të shpëtosh nga e keqja që koha vrasëse e prokusteve komuniste na e ka ngjitur, por falë mjekut Graig Kordick dhe kësaj Amerike e hodha të keqen. Pra kishin ikur retë e vranëta nëpër horizonte të tjera, e në ato ditë me vranësina të turbullta Luigji kishte shkruar shumë poezi, një prej të cilave në telefon ma këndoi. Them këndoi sepse vargjet i ka si këngë shpirti, i ka edhe si dramë edhe si lirika dashurie, i ka edhe si bashkëbisedim me miqtë, por edhe si elegji dhembje për ata që nuk janë më. Duke e mbyllur këtë esè, në këto çaste kur ai është kthyer serish nën pushtetin e peizazheve të vranëta përtej xhamave të Pressbyterian Hospital, ku nuk ndalon të shkruaj vargje, rri e mendoj për mikun tim poet e them, sado që ia turbulluan jetën, gjithmonë mbeti i pastër e i kulluar, ndaj aq fort i shkon për shtat shprehja e Friedrich Nietzsches "Vesa bie mbi bar tamam atëherë kur nata është më e heshtur."

Gjithë jetën i duroi në heshtje dhembjet poeti Luigj Çekaj, ndaj dhe shpirti i tij gjithherë pikoi vesë...  

 

Boston, 13 shtator 2008

(Poeti Luigj Çekaj lindi në vitin 1951 dhe ndërroi jetë në New York më 5 janar 2021)

LUIGJ ÇEKAJ - poezi

LUIGJ ÇEKAJ


Luigj Çekaj është nga Shkreli i Malësisë së Madhe të Shkodrës. Kur ishte në moshën 2 vjeçare, në vitin 1953, babai i tij Kolë Çekaj për ti shpëtuar dënimit me vdekje arratiset dhe vendoset në Amerikë. Luigj Çekaj kështu, me njollën absurde të prekurit politikisht, do të jetonte nën tmerrin e persekutimit të diktaturës, që shkoi deri në arrestimin e tij.
Gjithmonë ka patur pasion letersinë por mundësia për të botuar ju dha vetëm pas vendosjes së demokracisë. Në vitet 1991-1993 ai ka kontribuar si redaktor i poezisë në gazetën e pavaruar “Besa” Shkodër. Pas kësaj kohe ai do të shkojë në Amerikë si emigrant politik. Vendoset në Bronx të Nju Jorkut, ku gjatë viteve 1994-1998 punon në revistën “Trojet tona” ndërsa në vazhdim në revistën “Jeta katolike” organ i Kishës Katolike Shqiptare“Zonja e Shkodrës” në Hartsdale, Nju Jork.
Në Nju Jork, ku jeton familjarisht, ka botuar dy libra “ Vjeshta në aeroporte”, poezi 1998 dhe “Unë vij nga Shkodra” 2004, ku ka përmbledhur mbresat e kujtimet e tij nga jeta në Shqipëri dhe Amerikë.



Vjeshta në Aeroporte

Në aeroportet e braktisura tani ka rënë vjeshta,
Veç në pistat e lagura nganjëherë
Rrëshqet ndonjë teh vetetime.
Dhe gjethet që bien çmendurisht të zverdhura
Si telegrame ikjesh
Hedhur në muzg pas shpine.
Re të vonuara që shpejtojnë dhe ato drejt Veriut,
Me qiejt e varur supeve, si hejbe të kaltra bosh.
Shumë pak gjëra mbetën
Veç heshtjes sonë duarkryq
Dhe durimit që u sos!
Pas kurrizit të një avioni një nënë paska vdekur tinëz!
Me duart lënë shtrirë perjetsisht te era.
Pyes veten i tronditur: Ç'domethënë fala Rinas?
Dhe ndjej se si në mua,
Rënkon papritmas vjeshta.

1993



Do të vijnë prap mbrëmjet

Do të vijnë prapë mbrëmjet, por unë s'jam më atje!
Dhe ti, si gjithmonë do të kujtosh
Duraluminin e ftohtë të ikjes...
Ja krimi i pambaruar në Shën Bartholome
Vjen e bëhët ndarje te Gjiri i Meksikës.
Do të vijnë prapë mengjeset, por unë larg do të zgjohem!
Me gjumin e rënë në dete dhe kokën e fshehur në perëndim.
Në Florida shfaqem,
Në Nju Jork harrohem
I deklaruar dhe anonim...
Por do të vij edhe një mbrëmje tjetër!
Me diamantin e syve tu.
Ti qiellin do ta presësh si një kupolë qelqi për mua.
Nuset e Xhekson Vailit, hëna, dhe ujrat blu,
Asgjë nuk vlejnë para fjalëve tua...

1994

________________________

Cikël poetik nga Pressbyterian Hospital ,
Nju York, shtator-tetor 2005


Peisazhe të vranta vjeshte
të pame prej dritareve të spitalit

Tutje në horizont ca karvane resh si të murme
Si karvanet e deveve lëvizin ngadalë drejt veriut
Nëpër gungat e qafave të tyre si të plasaritura ngathatsira
Kishin filluar të pëlcisnin currilat e parë të shiut.

Mbi majet e pemëve të super ngarkuara me atmosferë dhe ketrra
Trafiku i zjarrtë i vetetimave sikur u hapte udhë rrufeve
Ja më së mbrami ca si fshesare të padukshme erërash
Ankoronin aty këtu varkëzat e vogla të gjetheve.

Tashmë në rrugë s’dallohej më asgjë; as veturë as këmbë njeriu
Veç tek tuk ndonji palmë e përkulur si vetë vjeshta.
Mbi xhamat e dritareve si gjilpëra të mprehta shiut
Përplaseshin me shumë forcë dhe gati krejt si heshta.

Në qytetin White Plains kishte rënë kështu befas nata
Me nji muzikë si të trishtuar që të kujtonte ritmin bluz.
Kur ja si për fat në dritën e prozhektorëve të lagur
Mu bë se pashë gruan time që hypi e fundit në autobus.

Dhe u qetsova disesi nëqoftë se qetësia nuk është gënjeshtër!
Dhe bëra këtë kërkesë në pejsazhin tim për vjeshtën;
Më jep moj stinëz një shkëmb të sapo sjellur në tokë prej hënet
Që ta bëj gur mullirit dhe ti bluaj me të të gjitha dhëmbjet.

Pressbyterian Hospital, Shtator 2005


Motivi im më i dashur motivi për Shqipërinë…

Shqipëri;
Ja ku dola përsëri te motivi im më i dashur.
Mora avionin në ‘La Guardia’dhe mbrrita shpejt në
aeropotin "Nënë Tereza"
Me gjakun tim gati të ngrirë me zemrën time gati të plasur
Dhe me nji dënesë si të pazakont që ka për të
shpërthyer ndoshta nesër.

Shqipëri;
Eh sa më kish marrë malli për bulevardet e Tiranës…
Te pallatet e shallvareve unë kam njohur dikur nji
vajzë të bukur.
Kur mbrrita në vend të sajë putha parmaket e urave të Lanës
Madje edhe tokën isha gati për ta puthur.

Shqipëri;
Asgjë në këtë botë veç nënës nuk kam dashur më shumë se ty.
Sepse ti me frymën tënde më ke kthyer në qënie ajri
Sepse ti me duart e tua më ke bërë vërtetë njeri.
Gjëra që unë i ndjej te shpirti dhe te zëri.

Shqipëri;
Në ujrat e deteve t’ua kam marrë borxh ngjyrën e syve
Siç kam mbledhur nëpër rreshpe luledelet dhe cairet,
Unë jam rritur tek ti në aromën e portokalleve
Me penela pishash të larta duke vizatuar në qiell
pejsazhet.

Shqipëri;
Të gjithë jetën time unë kam vuajtur bashkë me ty.
E megjithatë at po të kem mundsi të shpëtoja a të
kthehesha në dragua,
E deklaroj solemnishtë se unë qysh tani
Do të hyja i gjallë në gurin e themeleve të pavdekshme tua.

Pressbyterian Hospital, Shtator 2005



Alo alo ku je, më thrriste shpesh David Lumaj


Alo, alo, ku je, më thrriste shpesh në telefon David Lumaj
Miku im i ndershëm që vepron si burrë.
Dhe pas nji gjysëm oret ndodhej te spitali im në White Plains
I bërë ujë në djersë ngaqë ecte shpejt me veturë.

Dhe rrinte aty me mua gjashtë deri n orën tetë,
Aq kohë sa e lejonte orari i vizitave.
Ndërkaq kishte folur me nursa dhe me mjekë
Dhe ikte veç kur bindej se u kisha shpëtuar "xhindeve".

Alo, alo, ku je më thrriste pas nji gjysëm jave D.Lumaj
Dhe vinte turr e vrap në "Xhakobi Hospital".
Dhe kënaqeshim ashtu kot duke kujtuar shokë e halle
Deri sa zemrat tona bëheshin gati mal.

Alo alo ku je do ti bëj unë telefon Davidit?
Jam mirë por filluan shirat prandaj të lutem kurr mos qaj.
Në të vërtetë David Lumaj qysh se i kanë vdekur prindërit
Sa herë i kujton ata shkrehet si foshnjë në vaj.

Alo alo ku je më thrriste shpesh në telefon David Lumaj.
Miku im i ndershëm që vepron gjithmonë si burrë…
Time shoqe me gjith fëmijë mi sillte shpesh në White Plains
Kësaj here i pa djersitun nga që ecte me kujdes në veturë.

Pressbyterian Hospital, NY 2005


Të Dielat në spital…

Pra të Dielat në spital vërtetë ishin të mërzitshme.
Bile edhe më të mërzitshme se ditët e zakonshme të javës.
Po ata visitor të përhershëm po ajo vetmi në dhomat e turistëve,
Dhe asgjë e re për tu shënuar në fletët e kalendareve.

Të dielave zakonisht mëngjesin e hanim në ora tetë’
Pastaj 30 minuta shëtisnim nëpër koridore…
Dikush treste ushqimin, dikujt mendja larg i kishte tretë
Te hallet e familjes apo ndoshta diku tej në një shtatore.

Në këtë cak lexuesit duhet të kenë para sysh këtë të vërtetë;
Sepse unë shtatore u them;
Vetëm nënës dhe atdheut.

Mandej vinte dreka si mbi krahë pulash të pjekura,
Me shkëmbime gjellësh të ndryshme dhe përcaktime kombësish.
Ne që nuk e hanim dot mishin e kafshëve të detit,
Gostisnim me to, varfanjakët e Meksikës.

Të dielave si e pabesueshme edhe mbrëmjet fillonin qysh pas dite;
Kur mbi malin Hell akoma.
Shëndrisnin rrezet e kuqrremta të diellit…
Ec pastaj e fleje po deshte ec e prishja qetsinë rregullit.

Aty pas mesnatës bininm në gjumë gati si të vdekur.
Dhe shihnim pothuajse të gjithë vetëm ëndrra me fëmijë.
Dhe siç dukej flinim të lumtur, jo se kishte filluar e hëna;
Porse e diela e ardhshme ndoshta s’do të na gjente më aty.

Pressbyterian Hospital Tetor 2005


Të gjashtë talentet e Jezu Krishtit

Aso kohe kur J. Krishti u shpërndante talentet njerëzve
Veproi si ta them ndryshe krejt si nji gjeni.
Njeirut të parë i dha tre.
Njeriut të dytë i dha dy.
Njeriut të tretë i dha vee nji…

Plot nji vit më vonë i thirri në raport të gjithë,
Dhe u kërkoi llogari se ç’farë kishin bërë me paratë,
Njeriu i tretë kishte nji…
Bile të fshehur nën jastëk.
Njeriu i dytë kishte katër
Se duket kishte bërë biznes.
Njeriu i parë kishte nëntë
Dhe rrinte krejt si bos…

Dhe a u shkon nëpër mëndje
Se ç’bëri Jezu Krishti në at moment?
Ja mori talentin atij që kishte nji
Dhe ia dhuroi atij që kishte nënt
Mandej foli si me të qeshur
Por me shumë sinqeritet;
Kush nuk punon aq sa ku mundet
S’ka për të pasur kurr asgjë në xhep.

" Monte Fiore Hospital " Gusht 2005.


Gruas time

Avenju më avenju e shteg më shteg
Tren më tren e autobus më autobus
Më erdhi mbrapa ato ditë gruaja ime si nji zogëz
Më këmbë, me shpirt, me sy dhe me buzë.

Në njërën çant, më sillte gjithmonë ndrresat
Kurse në çantën tjetër, ushqimet dhe letrat.
Në çantën e ndërresave merrte me vete vjershat,
Kurse në çantën e ushqimeve medemek peshqeshet.

Dhe merreni me mënd se ç’farë peshqeshesh të thjeshta;
Ca piktura kalamajsh që su ngjanin fare fëmijëve të mij.
Një kordele të verdh prej gjethi që mua ma dërgonte vjeshta
Jo se isha i sëmurë por thjeshtë për nostalgji.

Kështu i kalueme ditët, javët, muajt…
Derisa gruaja dalngadalë mu kthye në "kritike" letrare.
Duke u bërë kështu si Sadija e Driteroit,
Ndoshta i dite do të hyjë edhe në "Lidhjen e Shkrimtarve"

Tashti shpesh herë mendoj me veten time i tronditur;
Si mund tia shperblej gruas gjith atë kujdes?
Ah po e kam gjetur, do ti le me testament gjith librat
Së paku dy, ose tri javë më parë se sa të vdes.
Dhe nga që si për sherr
Kam qëlluar edhe pak poet,
Bibliotekën fill pas fëmijëve
Do ti a le si amanet.


Mikut tim psikolog Dr Graig Kordick

Ti nuk e studiove veç për mua shkencën e psikologjisë
Sido që në ditën time më të ngushtë mu gjete tepër afër.
Ti Jungun dhe Frojdin mi spjegove kaq mirë në anglisht
Sa unë në Shqipëri si ty kam dëgjuar veç Dr. Sandër Ashtën.

Ti më stërkshillove mua se duhej të jetoja për jetë e mot
Ti bëja ballë depresionit dhe ti përkushtohesha poezisë…
Ti shkenctari i trurit tim, ti nuk je thjeshtë nji psikolog,
Por je kryemiku im Dr. Graig Kordick…

NJË LULISHTE POETIKE

Prof. Dr. Agron Fico
Nju Jork, 26 korrik 2010

NJË LULISHTE POETIKE
(Nënë, Ti hije e kaltër prej loti - poezi nga Luigj Çekaj)
(Botuar tek gazeta “Illyria” 10-12 gusht 2010, f.37)

Një befasi e re krijuese artistike është vëllimi poetik i Luigj Çekaj “Nënë,Ti hije e kaltër prej loti” që sapo ka dalë nga botimi.
Luigj Çekaj nuk është thjesht poet, ai është magjistari lirik i shpirtit poetik. Në larminë e temave të vëllimit, kryet e vendit e zënë dy hime; himni për nënën, himni për krye-nënën, Atdheun. Lirizmi i poezive të tij kur merr krahët e epikës rrjedh si tinguj simfonie. Rrallëkush gjer sot nuk e ka shprehur kaq fort misionin atdhetar të poetit si Luigj Çelaj:

“More ç’dreq poet është ai poet,
Që shtizën e Flamurit të tij Kombëtar
Nuk provoi një herë ta ngulë
Edhe në gjoksin e poezisë së vet!”
(“Telefonata gjatë javës së Pavarësisë” f.21-22)

Jo vetëm titulli, por edhe poezitë kushtuar nënës dëshmojnë për temën kryesore të vëllimit. Për nënën është shkruar nga poetë të së kaluarës, shkruhet sot dhe do të shkruhet gjithmonë. Madje në poezinë popullore ka margaritarë poetikë kushtuar nënës, dashurisë për nënën, nderimin për të.
Poeti i madh gjerman Gëte diku ka shkruar se Plutarku pat thënë se grekët i nderonin nënat si hyjni. Pa hyrë në dialogim me poetin gjerman kam menduar dhe mendoj ndryshe. Historia dhe studimet, veçanërisht libri i Kadaresë “Eskili - ky humbës i madh” zbulon një të vërtetë të madhe se në periudhën pellazgjike, ndër popujt e gadishullit Ballkanik, ngjashmëria ka qenë veçanërisht e madhe te grekët e te shqiptarët”. (I.Kadare:’Eskili, ky humbës i madh”, 1990, f.19) Shqiptartët janë pra, ata që i nderojnë nënat si hyjni, si perëndi. Nënat shqiptare bashkë me qumështin e gjirit u japin fëmijve edhe dashurinë, ndershmërinë, qëndrueshmërinë, karakterin shqiptar, etj., pra u skalitin shpirtin njerëzor dhe liridashës.
Me dhjetëra e dhjetëra janë ninullat ku krahas përkëdheljes që nëna i bën fëmijës, gjen edhe mendime, këshilla dhe urtësi të nënës për të ardhmen e fëmijës. “Të rritesh e të bëhesh trim si Skënderbeu” është një krymotiv në ninullat e folklorit shqiptar.
Duket se ky nderim hyjnor për nënën ndrit në vargjet e Luigj Çekës, nderimi i kombit shqiptar për nënën shkrihet me figurën e veçantë të nënës së poetit.
Luigj Çekaj sjell një semantikë të re dhe origjinale për nënën. E adhuron si hyjni, perëndi, por edhe e nderon si pastore, këshilluese e përjetshme e tij. Edhe tashmë që është burrë e me fëmijë, nëna i gjendet pranë, e këshillon dhe e bekon.
Nëna poetike e Luigj Çekaj është nëna që e edukon, e mëson me shpirtin dhe fjalën e Zotit, me besimin e shenjtë. Poeti beson fort në ringjalljen e saj, ashtu siç ndodh me ringjalljen e Jezusit.
“Lidhjet e poetit me nënën -shkruan Gjekë Marinaj- janë aq të forta saqë kalimi i saj në pjesën infinite të jetës paraqitet si një fenomen simbolik, trishtues, i dhimshëm, por asnjëherë i shkëputur nga mundësia për të komunikuar shpirtërisht nëpërmjet vargjeve të poetit…” (f.7)
“...Vërtet mbi sytë e tu tani mund të belbëzojë bari,
Por mesazhi yt i bekuar më vjen krejt i kthjelltë te fyti.”
(Elegji për nënën, f.28)
Në një poezi tjetër e shtjellon më tej këtë ide:
“Nëna ime ka aftësi të shohë dhe për së vdekuri,
Të shohë barin kur mbin i thatë mbi kaos…”
( “Sytë e mbyllur të nënës”, f.38)
Dy vargje më tej tek e njëjta poezi, poeti na thotë;
“Me sytë e saj unë vazhdoj të shoh të gjithë popujt,
Netët e Krishtlindjeve dhe pushkatimin e Imre Nagit.”
(“Sytë e mbyllur të nënës”, f.38)
Mekanizmi poetik i Luigj Çekajt është kompleks dhe i gjerë. Ai është poeti dhe njëherësh qytetari. Tonet lirike marrin forcën e trumpetës kur poeti-qytetar flet për ngjarjet tragjike të 11 shtatorit 2001, sulmin mbi Kullat Binjake nga terroristët. “Ku befas kishin dhënë shpirt 2976 të vrarë...!” Dhimbja e poetit bëhet më e prekshme kur merr vesh se mdis këtyre viktimave ishte dhe Simoni, miku i tij:
“Nuk e dinin mjekët se më datën 11 shtator,
Mua më kishte zënë gjaku i rrënimit të Dy Kullave!
Dhe se brenda Kullave ish djegur gjallë një miku im,
Të cilit i kanë thënë Simon dhe është i familjes së Dedvukajve”
(“Ngjarje disi e papritur më datën 11 shtator”, f.58)

Poeti jeton në shoqërine re, në demokracinë amerikane, por zemra dhe mendja rreh fort për Atdheun e largët, Shqipërinë:
“Shqipëri, asgjë në botë veç nënës,
Nuk kam dashur më shumë se ty.
Ti me frymën tënde më ke kthyer në qënie ajri.
Ti me duart e tua më ke bërë njeri,
Gjërat unë i ndjej thellë në shpirt…”
(“Motivi im më i dashur - motivi për Shqipërinë”, f.19
Lirika e poetit Luigj Çekaj është meditative. Përsiatjet janë jo thjesht nocione publicistike-politike, por darë dhe çekanë poetikë ndaj një regjimi të pashpirt, të egër, regjimit totalitarist-komunist.
“Statujat e diktatorëve nuk qëndrojnë mbi piedestale.
Ato janë ngulur si shpata në gjokset e njerëzve të pafaj.”
(“Statujat e diktatorëve”, f.27)
Ka disa dashuri në radarin poetik të Luigj Çekajt: kryesore është dashuria gjer në adhurim për nënën, një dashuri tjetër është për gruan, Violetën:
“...Duke zgjedhur mes tri vajzave ty dhe vetëm ty,
Bukurinë si në ADN ta kam përshtatur deri te fëmijët”
(“Të tria vajzave që kam dashur u ka filluar emri me “V”, f.81)
Por ende ruan mall për mikeshën “sykaltër” dhe “flokëverdhë”!
Dhe nuk harron as “shejtankën shkodrane”:
“Unë gjezdis botën si emigrant
Ti gjithmonë, si zonjushë Shkodret.”
(“Shtegtim cigan”, f.76)

Vëllimi i ri i poetit Luigj Çekaj, është një arritje për autorin, është edhe një pasurim, një kontribut për vetë gjininë e poezisë në këtë dekadë të shekullit XXI. Poeti shquhet për sinqeritetin krijues, hovet poetike dhe figuracionin original. Ja një shembull, midis sa e sa të tilla:
“Fëmijëria e nënës, xhubleta e bardhë e vajzërisë,
Dalë prej trupit të deles për t’u shtypur me potkoj.
Njomëz e veshur me tirk pasthirrmash:
Oj, oj, oooj!”
(“Fminia e nënës”, f.23)
Ja dhe një tjetër , natyra në vjeshtë:
“…Në fund të horizontit ca karvanë resh,
Drejt veriut u zhvendosën lehtazi si të veshur me sandale,
Hëna si një thundër kali shfaqet aty ketu,
Duke çaluar me rëndesë nëpër plazhe…”
(“Shpirti i vjeshtës”, f.60

Poeti ka një peng, pengu i mosngritjes së një statuje për nënën: “Në këtë fund shekulli veçanërisht të vonuar/ Prisja së paku një statujë për ty...” (“Nënë, ti hije e kaltër prej loti”, f.17)
Ky vëllim dhe gjithë universi poetik i poetit të talentuar Luigj Çelaj është statuja më e madhe, më e bukur dhe më e përjetshme që ka ngritur për nënën.
Lexuesi jo vetëm ka një kënaqësi estetike dhe intelektuale, por edhe gëzohet që poeti e ka kapërcyer sagën e mundimeve spitalore që ka kaluar dhe ka krijuar vargje poetike plot dritë, dashuri dhe forcë jetike.